İnsanlar uzun zamandan beri – 100 bin yıl- dünya üzerinde yaşamaktadırlar. Dünyada geçirdikleri bu uzun zamanda ise hayatlarını kolaylaştıracak yeni şeyler keşfetmişlerdir: yiyeceklerini ve eşyalarını taşımak için tekerlek, ısınmak için ateş, barınmak için ev, yiyecek ihtiyaçları için tarım, bizlere yani geleceğe tecrübelerini aktarmak için yazı, zamanı verimli kullanabilmek için saat…
Bazı icatlar zaman içinde önemini kaybederken bazıları ise bir takım düzenleme ve yeniliklerle günümüzde hâlâ kullanılmaya devam ediliyor.
Bugün sizlere kendi zamanının ötesinde Müslüman bir mühendis olan Cezeri’yi tanıtacağız. 12. yy.da yapmış olduğu çalışmalar hâlâ günümüze ışık tutmaktadır.
Gerçek ismiyle Ebu’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezeri’nin sibernetiğin ilk adımlarını attığı ve ilk robotu yapıp çalıştırdığı kabul ediliyor. El Cezeri’nin robotlar ve çeşitli düzeneklerle ilgili yazdığı ünlü bir kitabı bulunmaktadır. Yaptığı icatlardan hiçbiri günümüze ulaşmasa da yazmış olduğu “ Kitab-ül Hiyel” günümüze kadar ulaşmış ve bazı üniversiteler bu kitabı inceleyerek onun çizimlerle anlattığı aletleri yeniden yapmışlardır.
Su saatleri ve kandil saatleri, ziyafetlerde kullanılan kaplar ve sürahiler, el yıkama için kullanılan kaplar, çeşmeler ve mekanik yollarla hareket eden (otomatik) müzik aletleri, su pompalayan makineler yaptığı çalışmaların başında gelir. Kitabında her aletin şekli, renkli mürekkeplerle çizilmiş ve çalışması ayrıntılı olarak anlatılmıştır.
Zamanı hesaplamak için filli su saati yapan El Cezeri’nin bu saati Sultan’ın seferlerde yanında götürebilmesi amacıyla ve Sultan’ın isteği üzerine taşınabilir olarak yaptığı bilinmektedir. Saat su buharı ile çalışmakta, her yarım saatte bir hareket etmekte ve bu şekilde zamanı bildirmektedir.
El Cezeri, el yüz yıkamak veya abdest almak için de çok ilgi çekici başka otomatik araç daha geliştirmiştir. Sağ elinde ibrik, sol elinde ise havlu ve tarak olan bir çocuk vardır.
Bugün El Cezeri’nin fikirleri birçok gence ilham olmuştur. Bu yüzden Türkiye’nin ilk uçan arabasına da “Cezeri” ismi verilmiştir. Türkiye’nin ilk uçan arabası “Cezeri”nin uçuş denemesinin, dünyanın ilk robotlarını yapan ünlü İslam âlimi El Cezeri’nin doğduğu ve türbesinin bulunduğu Şırnak’ın Cizre ilçesinde yapılması önerildi.
Zarafet Okulları